Rotavirus encefalitis

 

Wat is een rotavirus encefalitis?
Een rotavirus encefalitis is een aandoening waarbij de hersenen van kinderen ontstoken raken als gevolg van een besmetting met het rotavirus.

Hoe wordt een rotavirus encefalitis ook wel genoemd?
Rotavirus is de naam van het virus dat deze encefalitis veroorzaakt. Encefalitis is het medische woord voor ontsteking van de hersenen.
Soms wordt ook de term meningoencefalitis gebruikt. Meningen is het medische woord voor hersenvliezen. Vaak zijn bij kinderen met een ontsteking van de hersenen ook de hersenvliezen ontstoken.

Verschillende groepen
Er bestaan verschillende soorten rotavirus die in groepen worden ingedeeld: groep A t/m groep H. Groep A, B, C en H zijn in staat om infecties bij mensen te veroorzaken. Infecties met groep A komen het allermeest voor.

Hoe vaak komt een rotavirus encefalitis voor bij kinderen?
Het is niet goed bekend hoe vaak rotavirus encefalitis voorkomt bij kinderen in Nederland. Kinderen met een ernstige vorm van een rotavirus encefalitis zullen bekend zijn bij een arts, maar kinderen met een milde vorm waarschijnlijk niet
Geschat wordt dat in Nederland elke jaar tussen de 2000 en 3000 kinderen jonge kinderen jonger dan 5 jaar door een rotavirusinfectie in het ziekenhuis moet worden opgenomen. Een klein deel van deze kinderen krijgt een rotavirusencefalitis .

Bij wie komt een rotavirus encefalitis voor?
Een rotavirus encefalitis kan op elke leeftijd optreden, maar pasgeboren baby’s onder de leeftijd van 3 maanden blijken het meest kwetsbaar te zijn voor het ontwikkelen van een rotavirus encefalitis. Kinderen die net wat te vroeg geboren zijn (tussen een zwangerschapsduur van 32 en 26 weken) zijn het kwetsbaarst voor het ontwikkelen van een rotavirus encefalitis.
Zowel jongens als meisjes kunnen een rotavirus encefalitis krijgen.

Wat is de oorzaak van een rotavirus encefalitis?
Besmetting met virus
Virussen verspreiden zich gemakkelijk. Kinderen kunnen het rotavirus oplopen doordat zij het virus krijgen overgedragen via aanraking van handen van iemand die besmet is met het rotavirus. Het virus komt aan de handen, omdat deze handen in contact zijn geweest met de billen of met ontlasting. Via handen kan het virus ook terecht komen op bijvoorbeeld speelgoed en daar enige tijd overleven.

Vermenigvuldigen in het kind
Wanneer het virus bij het kind in het lichaam terecht komt, zal het zich in een lichaamscel van het kind gaan vermenigvuldigen. Het virus bevat namelijk RNA waarmee meteen eiwitten kunnen worden aangemaakt, om nog meer virusdeeltjes te kunnen aanmaken. Op die manier ontstaat er steeds meer virus, die steeds meer verschillende lichaamscellen kunnen gaan besmetten. De tijd die het virus nodig heeft om na besmetting met het virus klachten bij het kind te veroorzaken wordt de incutbatietijd genoemd. Deze is voor het rotavirus 1-3 dagen.

Onrijp immuunsysteem
Het immuunsysteem van jonge kinderen is nog onderontwikkeld. Hiervoor hebben jonge kinderen meer moeite om het virus te overwinnen dan oudere kinderen. Dit verklaart waarom jongere kinderen en te vroeg geboren kinderen vaak ernstiger infecties hebben, zoals een rotavirus encefalitis, dan oudere kinderen. Oudere kinderen krijgen vaak last van diarree als gevolg van dit virus, bij hen komt een ontsteking van de hersenen minder vaak voor. Baby's met een rotavirusencefalitis hebben meestal helemaal geen klachten van de darmen.

Ontsteking van de hersenen
Een grote hoeveelheid virus in het lichaam kan zorgen voor een ontsteking in de hersenen. Het is nog niet goed duidelijk of deze ontsteking komt doordat het virus in de hersenen zelf aanwezig is of dat dit komt door de afweerreactie die het immuunsysteem aanmaakt om het virus te overwinnen. Ook zou het kunnen zijn dat toxines die in de darm aangemaakt worden (NSP4) de onsteking van de hersenen veroorzaken.

Moedermelk
Antistoffen tegen het rotavirus in de moedermelk kunnen baby's beschermen tegen het krijgen van een rotavirusinfectie.

Winter en voorjaar
De meeste rotavirusinfecties komen voor in de winter en in het voorjaar.

Wat zijn de symptomen van een rotavirus encefalitis?
Variatie
Er bestaat een grote variatie in de hoeveelheid en in de ernst van de symptomen die verschillende kinderen met een rotavirus encefalitis hebben.

Slecht drinken
Een van de eerste symptomen van het ontstaan van een rotavirus encefalitis is vaak slechter gaan drinken. Kinderen pakken de borst of speen maar moeilijk en laten snel weer los. Het is vaak moeilijk om kinderen weer opnieuw aan de borst of fles te krijgen. Hierdoor bestaat het risico dat kinderen te weinig voeding binnen krijgen.

Diarree
Een deel van de kinderen heeft ook diarree als gevolg van de besmetting door het rotavirus, omdat het rotavirus ook in de darmen aanwezig is.

Geprikkeld gedrag
Vaak laten kinderen geprikkeld gedrag zien. Kinderen huilen gemakkelijk en wat klagelijk. Het is moeilijk om deze baby’s te troosten. Vaak bewegen de baby’s onrustig. Het verschonen van de luier vinden baby’s met een rotavirus encefalitis vaak heel vervelend.

Toegenomen slaperigheid
In korte tijd gaat het geprikkelde gedrag vaak over naar een toestand waarin kinderen heel sloom reageren en vrijwel de hele dag slapen. Zij worden ook niet meer wakker, ook niet als  ze honger hebben. Slaperigheid kan overgaan in coma, kinderen zijn dan ook niet met sterke prikkels meer wakker te krijgen.

Slap aanvoelen
Kinderen die een rotavirus encefalitis ontwikkelen gaan steeds slapper aanvoelen wanneer ze opgetild worden. De armen en benen vallen meteen weer slap terug wanneer ze opgetild worden.

Koorts
De lichaamstemperatuur van kinderen met het rotavirus gaat omhoog waardoor kinderen koorts krijgen. Er wordt gesproken van koorts als de lichaamstemperatuur boven de 38,5 graden komt. Er zijn ook kinderen die juist ondertemperatuur hebben.

Epilepsie
Een groot deel van de baby's krijgt epileptische aanvallen. Vaak komen deze aanvallen in hoog tempo achter elkaar voor. Het gaat om aanvallen waarbij de armen en benen verstijven (tonische aanvallen) of aanvallen met schokken van een arm of been (clonische aanvallen) of aanvallen met wegdraaien van de ogen (focale aanvallen).
De tijd tussen ontstaan van de eerste klachten en de epileptische aanvallen is vaak kort. Wanneer de epileptische aanvallen continu achter elkaar komen, wordt gesproken van een status epilepticus.

Wiegendood
Het verloop van deze virusinfectie kan heel snel gaan. Kinderen kunnen gezond in hun bedje worden gelegd en enige tijd later overleden in bed worden aangetroffen. rotavirus encefalitis is waarschijnlijk een redelijke veel voorkomende oorzaak van wiegendood.

Hoe wordt de diagnose rotavirus encefalitis gesteld?
Verhaal en onderzoek
Wanneer er bij ee baby sprake is van koorts, epilepsie aanvallen/of en veranderd gedrag, zal er vaak gedacht worden aan een infectie van de hersenen of een bloedvergiftiging. Er zal meer onderzoek nodig zijn om te achterhalen dat er sprake is van een rotavirus encefalitis.

Bloedonderzoek
Bloedonderzoek laat vaak weinig aanwijzingen voor een infectie zien. De waarde van de ontstekingsfactor CRP kan normaal of licht verhoogd zijn.

Onderzoek naar virussen
Door middel van een gevoelige techniek (PCR) kan in het bloed gekeken worden welk virus in het bloed aanwezig is. Het lukt lang niet altijd om het rotavirus in het bloed aan te tonen. Vaak lukt het wel om het rotavirus in de ontlasting aan te tonen. Ook is het mogelijk het rotavirus op een keelwat aan te tonen.

Hersenvocht
Vaak zal bij kinderen met verdenking op een ontsteking van de hersenen een ruggenprik worden uitgevoerd om zo wat van het vocht wat rondom de hersenen en het ruggenmerg stroomt te krijgen en te onderzoeken. In het hersenvocht worden meestal weinig bijzonderheden gezien. Opvallend is dat de hoeveelheid cellen in het hersenvocht vaak niet verhoogd is, waardoor ten onrechte gedacht kan worden dat er geen sprake is van een ontsteking in de hersenen. Lang niet altijd kan het rotavirus worden aangetoond in het hersenvocht door middel van een PCR-techniek. De waarde van het ontstekingsstofje neopterine kan verhoogd zijn.

ECHO van de hersenen
Door middel van ECHO onderzoek gekeken worden of er zichtbare afwijkingen zijn in de hersenen die passen bij deze encefalitis. Soms is dit wel zichtbaar bij kinderen met een rotavirus encefalitis, maar bij een deel van de kinderen ook niet. Het is daarom aan te bevelen om ook altijd een MRI scan van de hersenen te maken.

MRI van de hersenen
Op een MRI van de hersenen zijn meer details te zien dat op een ECHO van de hersenen. Kenmerkend voor een rotavirus encefalitis is een afwijkende kleur van een groot deel van de zogenaamde witte stof in de hersenen aan beide kanten in de hersenen. Ook in de hersenbalk (vooral het deel wat splenium wordt genoemd) worden vaak afwijkingen gezien. De zogenaamde grijze stof ziet er op de MRI scan normaal uit. Wanneer op latere leeftijd een MRI scan van de hersenen wordt herhaald, kunnen zogenaamde cystes in de hersenen worden gezien.

EEG
Bij kinderen met het vermoeden op epilepsie kan een EEG gemaakt worden om te beoordelen of er inderdaad sprake is van epilepsie. Op het EEG is vaak te zien dat de hersenen trager werken dan gebruikelijk is voor de leeftijd. Verschillende vormen van epileptiforme activiteit kunnen voorkomen, deze afwijkingen zijn niet specifiek voor het rotavirus encefalitis.

Hoe wordt een rotavirus encefalitis behandeld?
Geen specifieke antivirus medicijnen
Er bestaan geen specifieke medicijnen gericht tegen het rotavirus. Het afweersysteem van het lichaam zal zelf moeten zorgen dat het rotavirus overwonnen wordt. De behandeling is er op gericht het kind zo goed mogelijk te ondersteunen, zodat het lichaam voldoende energie heeft om het virus te overwinnen.

Prednison
Het is niet goed bekend of het gebruik van prednison om een overmatige afweerreactie tegen te gaan effect heeft op het beloop van deze ziekte. Bij andere aandoening waarbij een overmatige afweerreactie een rol speelt kan dit wel effect hebben.

Infuus
Vaak krijgen kinderen een infuus, zodat zij op deze manier voldoende vocht binnen krijgen, zo lang zij zelf niet in staat zijn om voldoende te drinken.

Sondevoeding
Omdat kinderen meestal zelf niet willen drinken, krijgen zij tijdelijk voeding via een sonde. Afgekolfde borstvoeding kan prima via de sonde worden gegeven. Er bestaat ook speciale sondevoeding die gegeven kan worden.

Pijnstilling
Kinderen met een rotavirus encefalitis krijgen vaak paracetamol om hoofdpijnklachten als gevolg van de ontsteking van de hersenen te verminderen.

Medicijnen tegen epilepsie
Kinderen met epilepsie worden vaak behandeld met medicijnen om nieuwe aanvallen te voorkomen. Soms krijgen kinderen twee keer per dag medicijnen en is dit voldoende om nieuwe aanvallen te voorkomen. Medicijnen die hiervoor gebruikt worden zijn bijvoorbeeld fenobarbital, levetiracetam of vigabatrine. Een groot deel van de kinderen heeft echter continu medicijnen via het infuus nodig om de epilepsie aanvallen te onderdrukken. Medicijnen die via het infuus gegeven worden zijn midazolam, fenytoïne of fenobarbital.

Intensive care afdeling
Een groot deel van de kinderen is dusdanig ziek dat zij opgenomen worden op de intensive care afdeling. Vaak moeten bepaalde lichaamsfuncties tijdelijk ondersteund worden, zoals de ademhaling door een beademingsmachine of het hart door middel van medicijnen.

Fysiotherapie
Een fysiotherapeut kan tijdens de herstelfase ouders tips en adviezen geven hoe ze hun kindje zo goed mogelijk kunnen stimuleren om er voor te zorgen dat de ontwikkeling zo optimaal als mogelijk verloopt.

Logopedie
Een logopediste kan tips en adviezen geven indien er problemen zijn met zuigen, drinken, kauwen of slikken. Ook kan de logopediste helpen om de spraakontwikkeling zo goed mogelijk te stimuleren.

Handhygiene
Het is heel belangrijk dat mensen die in contact komen met een pasgeboren baby goed hun handen wassen. Dit kan helpen om te voorkomen dat kinderen besmet raken met het rotavirus.

Vaccinatie
Vanaf 2020 was het plan om kinderen die kwestbaar zijn voor het krijgen van een rotavirusinfectie te gaan vaccineren, maar door de coronacrisis is vaccinatie in Nederland nog niet ingevoerd. Het plan was om baby's die geboren worden voor een zwangerschapsduur van 36 weken, baby's met een geboortegewicht minder dan 2500 gram en baby's met aangeboren afwijkingen te vaccineren tegen het rotavirus. Een op de twaalf pasgeboren kinderen in Nederland valt onder deze categorie. Omdat een rotavirusinfectie al voor de leeftijd waarop de eerste vaccinatie wordt gegeven (6 weken) kan ontstaan, zal deze vaccinatie niet alle vormen van rotavirusencefalitis kunnen voorkomen. Er zijn in Nederland twee vaccins beschikbaar (Rotarix(R) en Rotateq(R), beide vaccins bevatten levend maar verzwakt virus. Het vaccin wordt gegeven door een kleine hoeveelheid vloeistof met spuitje in de mond te spuiten en het kind dit te laten doorslikken.

Begeleiding
Een maatschappelijk werkende of psycholoog kan ouders begeleiding geven in alle hevige emoties die komen kijken wanneer een kind plotseling ernstig ziek wordt als gevolg van een rotavirus encefalitis.

Contact met andere ouders
Door middel van een oproepje op het forum van deze site kunt u proberen in contact te komen met andere kinderen en hun ouders/verzorgers die ook te maken hebben (gehad) met een rotavirus encefalitis.

Wat betekent het hebben van een rotavirus encefalitis voor de toekomst?
Volledig herstellen
Een deel van de kinderen herstelt volledig van het doormaken van een rotavirus encefalitis in de loop van enkele weken. Kinderen die snel na het ontstaan van de infectie herstellen, hebben een grotere kans om volledig te herstellen.

Restverschijnselen
Een ander deel van de kinderen houdt restverschijnselen over als gevolg van het doormaken van een rotavirus encefalitis. De hersenen hebben dan schade op gelopen als gevolg van de infectie. Gebieden die schade hebben opgelopen, kunnen minder goed functioneren. Hierdoor kunnen problemen ontstaan met bewegen, met voelen, met praten, met zien, met horen, met nadenken of met leren. Deze problemen worden ook wel cerebrale parese genoemd. Dit is niet altijd meteen duidelijk, omdat de meeste kinderen nog maar jong zijn als zij de infectie krijgen en dan nog niet kunnen lopen en praten. Met het ouder worden wordt dan duidelijk dat kinderen hier problemen mee hebben. Een klein deel van de kinderen houdt last van epilepsieaanvallen.

Overlijden
Rotavirus encefalitis is een ernstige aandoening, waar helaas ook kinderen aan komen te overlijden.

Hebben broertjes en zusjes ook een verhoogde kans om ook een rotavirus encefalitis te krijgen?
Het rotavirus is een besmettelijk virus. Meestal zijn de klachten die ontstaan als gevolg van een rotavirus infectie mild. Een heel klein deel van de kinderen die besmet raakt met het rotavirus ontwikkelt een encefalitis. Vooral jonge kinderen met een nog onrijp immuunsysteem zijn hier gevoelig voor, bij oudere kinderen gebeurt dit veel minder snel. De kans dat een broertje of zusje dus ook een rotavirus encefalitis krijgt is dus heel klein. Uitzondering hierop zijn tweelingbroertjes en zusjes die dezelfde leeftijd hebben. Zij lopen een grotere kans zelf ook een rotavirus encefalitis te krijgen. Goede handhygiene kan helpen te voorkomen dat kinderen een rotavirusecenfalitis krijgen.

Referenties
1. Splenial Lesions in Benign Convulsions With Gastroenteritis Associated With Rotavirus Infection. Ogawa C, Kidokoro H, Ishihara N, Tsuji T, Kurahashi H, Hattori A, Suzuki M, Ogaya S, Ito Y, Fukasawa T, Kubota T, Okumura A, Saitoh S, Natsume J. Pediatr Neurol. 2020;109:79-84.
2. Rotavirus infection-associated central nervous system complications: clinicoradiological features and potential mechanisms. Lee KY. Clin Exp Pediatr. 2022

Wilt u dit document printen dan kunt u hier een pdf-versie downloaden.

Wilt u ook uw verhaal kwijt, dat kan: verhalen kunnen gemaild worden via info@kinderneurologie.eu en zullen daarna zo spoedig mogelijk op de site worden geplaatst. Voor meer informatie zie hier.

Links
www.hersenstichting.nl
(Nederlanse stichting voor mensen met een hersenziekte)
www.meningitis-stichting.nl
(Nederlanse stichting voor mensen die een ontsteking van de hersenvliezen of hersenen hebben meegemaakt)

Laatst bijgewerkt: 3 april 2022 voorheen: 20 augustus 2020

 

Auteur: JH Schieving

 

 

 

 

Hier is ruimte voor
Uw verhaal

Verhaal van een familie met een kindje met ADEM

Heeft uw kind nog andere symptomen, laat het ons weten.